Νότα Κυμοθόη
"Απόκριες και η προέλευσή τους"
Αποκριές ονομάστηκαν οι ημέρες αυτές, που το έθιμο θέλει διασκέδαση και ψυχαγωγία μαζί και «μασκαρέματα». Μεταμφιέζονται οι άνθρωποι και χλευάζουν τα κοινωνικά θέματα της εποχής κι αυτή είναι μια συνήθεια που έχει τις ρίζες της βαθιά σε δρώμενα άλλων εποχών.
Φέρνει στην επιφάνεια τις αρχαιότερες Διονυσιακές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων κι Ελληνίδων. Μια εποχή που οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν ανάλογα με τον τόπο ζωής τους και τις δράσεις τους, τραγουδούσαν, χόρευαν, έπιναν κρασί και τιμούσαν το θεό Διόνυσο. Ο Διόνυσος, συνδέεται με τη γονιμότητα, μέσω του εκπληρωμένου έρωτα! Από τη Γραμμική Β΄ μαθαίνουμε πως ο Διόνυσος ως αρχαία θεότητα ήταν γνωστός από τον 12ο αιώνα π.Χ. Η λατρεία του σχετίζεται με τις γιορτές της βλάστησης και έπιναν κρασί χορεύοντας στη φύση. Σχετίζεται το όνομά του με το δράμα, μία από τις αρτιότερες μορφές του ελληνικού λόγου. Κι΄ αυτό διότι προς τιμήν του θεού Διονύσου διοργανώνονταν μεγαλοπρεπείς γιορτές: 1) Τα κατ' αγρούς Διονύσια 2) τα Λήναια 3)τα Ανθεστήρια και 4)τα Μεγάλα Διονύσια.
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε στενή σχέση μεταξύ Μυθολογίας και δράματος και συνοψιζόταν στο προσωπείο, δηλαδή στη μάσκα που συμβόλιζε τον ίδιο τον Διόνυσο. Ήταν δηλαδή μια διαδικασία στην οποία όσοι συμμετείχαν αντιλαμβάνονταν πως συσχετίζονταν με μύθους οι ιεροτελεστίες ή τα μυστηριακά δρώμενα. Έτσι έγιναν παράδοση αυτές οι διαδικασίες στον αρχαίο κόσμο και μερικές διήρκεσαν χιλιάδες έτη. Ο θεός Διόνυσος στη λατρεία του εμφανίζεται με έμβλημα α)τον φαλλό β) το δένδρο αλλά και γ) τον ταύρο. Είναι θεός της γονιμότητας και προστάτης των καλλιεργειών αλλά και της αμπέλου. Εμφανίζεται με μορφή ενθουσιαστική κι έχει ως εμβλήματα τον θύρσο και τη δάδα, αλλά και την ακολουθία των Μαινάδων, των Βακχών, των Θυιάδων, των Ληνών και των Βασσαριδών. Υπάρχει και η αρχαιότερη μορφή του θεού Διόνυσου ως οντότητα του Κάτω Κόσμου με το προσωνύμιο Ζαγρεύς= μέγας κυνηγός. Με αυτή τη μορφή οι Ορφικοί τον ενσωμάτωσαν ως κυριότερη θεότητά τους, ερχόμενοι σε αντίθεση με τους οπαδούς του ενθουσιαστικού Διονύσου.
Οι Απόκριες φέρνουν επίσης στην επιφάνεια τις γιορτές που ονομάζονταν Κρόνια και συνήθιζαν να τα εορτάζουν στην εξοχή. Αυτή η συνήθεια σχετίζεται περισσότερο με την Καθαρή Δευτέρα. Συνδέονται οι Απόκριες και με τα Λουπερκάλια, αλλά και με τα Σατουρνάλια.
Τα Λουπερκάλια ήταν μια από τις παλαιότερες ρωμαϊκές γιορτές προς τιμήν του Λούπερκους, ενός πρώιμου θεού της γονιμότητας στη ρωμαϊκή μυθολογία, που ταυτίζεται με τον Φαύνο και τον θεό Πάνα της αρχαίας ελληνικής Μυθολογίας. Μια γιορτή συνυφασμένη με την πανίδα της φύσης, προσωποποιώντας την γενετήσια ορμή και δύναμη ανθρώπων και ζώων. Αυτή η γιορτή απαγορεύτηκε από τον Πάπα το 494 μ. Χ.
Τα Σατουρνάλια ήταν ρωμαϊκή γιορτή αφιερωμένη στο θεό Σατούρνους, που αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο. Οι δούλοι αφήνονταν ελεύθεροι και μπορούσαν να χλευάζουν τους αφέντες τους. Άλλαζαν ρόλους γίνονταν ξέφρενα γλέντια με άφθονη οινοποσία μαζί με ακολασίες οργιαστικές. Ταυτίζονταν με όργια σεξουαλδιαστροφικά γι' αυτό το λόγο, με την έλευση του Χριστιανισμού, η λέξη Σατουρνάλια ταυτίστηκε με όργια. Σε αυτά έρρεε άφθονο κρασί, φαγοπότι και ερωτικές συνευρέσεις. Έσφαζαν ζώα ως θυσία κι έπαιρναν τα δέρματα των ζώων που είχαν θυσιαστεί, τα φορούσαν σαν ενδύματα καλύπτοντας το μισό σώμα τους κι έτρεχαν ημίγυμνοι στην πόλη κρατώντας λουριά από το δέρμα των θυσιασμένων ζώων με τα οποία χτυπούσαν όσους κατοίκους συναντούσαν και κυρίως γυναίκες, για να ευνοούνται στη γονιμότητα αλλά και τον εξαγνισμό.
(εικόνα: Ψηφιδωτό δάπεδο στην Οικία του Διονύσου στην Πέλλα)
Νότα Κυμοθόη Λογοτέχνης και Εικαστικός, Ποιήτρια